Kod UPC - najważniejsze informacje

Kody kreskowe to znany na całym świecie system reprezentowania danych, które mogą być odczytane za pomocą skanera. Od momentu swojego wynalezienia w latach 70-tych XX wieku, stały się nieodłącznym elementem wielu sektorów gospodarki, takich jak handel detaliczny, przemysł, logistyka, opieka zdrowotna i wiele innych.

Kod kreskowy składa się z szeregu pasków i przestrzeni o różnej szerokości, które reprezentują numery i inne dane. Czytane są za pomocą skanera kodów kreskowych, który interpretuje te paski i przestrzenie jako tekstowe lub numeryczne dane.

W tym artykule omówimy:

• Co to jest kod UPC
• Rodzaje kodów UPC
• Charakterystyka kodu UPC
• Znaczenie pierwszej cyfry w kodzie UPC (prefiksy)
• Obliczanie sumy kontrolnej
• Zastosowanie kodu UPC

Co to jest kod UPC

UPC, czyli Universal Product Code, to pierwszy standard kodu kreskowego zaprojektowany do śledzenia i identyfikacji produktów. Wprowadzony został w supermarketach w USA i Kanadzie w 1973 roku, z myślą o usprawnieniu obsługi klientów i gromadzeniu danych w punktach sprzedaży.

UPC został opracowany w Stanach Zjednoczonych w latach 70-tych XX wieku przez George'a Laurera, pracującego dla IBM. Głównym celem stworzenia tego systemu było usprawnienie procesu sprzedaży i zarządzania zapasami w sklepach.

Standaryzacją kodów kreskowych zajmowały się organizacje UCC (Uniform Code Council, Inc.) w USA oraz ECCC (Electronic Commerce Council of Canada). W obliczu rosnącej globalizacji rynku i konieczności unifikacji oznaczeń standardu UPC oraz konkurencyjnego EAN w 2005 roku powyższe organizacje weszły w skład globalnej organizacji GS1, a kodu UPC i EAN zostały ujednolicone jako GTIN, czyli Global Trade Item Number.

Rodzaje kodów UPC

W chwili obecnej w użytku stosowane są dwa rodzaje kodów numerycznych UPC:

• UPC-A (wersja pełna) – składający się z 12 cyfr
• UPC-E (wersja skrócona) – składający się z 6 cyfr

Charakterystyka kodu UPC

Kody UPC umożliwiają szybkie i precyzyjne przetwarzanie danych na temat produktów, takich jak cena, nazwa produktu, producent itp., co znacznie przyspiesza proces sprzedaży i pomaga w efektywnym zarządzaniu zapasami.

Kod UPC składa się z dwunastu cyfrowych symboli: pierwsze sześć to unikalny identyfikator firmy, następne pięć to numer produktu, a ostatnia cyfra to cyfra kontrolna, służąca do weryfikacji poprawności kodu.

Symbol jest reprezentowany jako sekwencja dwóch linii i dwóch przerw. Każda taka sekwencja obejmuje siedem jednostek szerokości. Grubość linii i przerw może wynosić 1, 2, 3 lub 4 jednostki szerokości, co daje łącznie 20 możliwych kombinacji. Połowa z nich jest używana do lewej, nieparzystej części kodu, a druga połowa do prawej, parzystej części. Znaki po lewej stronie zaczynają się zawsze od przerwy, a te po prawej - od linii.

Kod UPC-A

W systemie UPC-A, każdy znak jest przedstawiony za pomocą sekwencji siedmiu bitów (modułów), które są kodowane jako zestaw linii i przerw występujących na przemian. Linie ochronne służą do oddzielania dwóch grup po sześć cyfr każda i dzielą kod na część lewą i prawą. Taka struktura kodu pozwala na skanowanie w dowolnej orientacji. Z kolei cały kod składa się 95 bitów.

Struktura kodu UPC

Struktura 12-cyfrowego kodu UPC jest następująca

1. Pierwsza cyfra znajdująca się po lewej stronie, to cyfra systemu numeracji. Oznacza ona określony typ produktu, na przykład 0, 6, 7 i 8 są zwykle stosowane dla produktów ogólnego przeznaczenia.
2. Następne pięć cyfr to numer producenta. Jest on unikalny dla każdej firmy, a wszystkie towary sprzedawane przez określoną firmę będą miały ten sam kod producenta.
3. Kolejne pięć cyfr to numer produktu. Jest on unikalny dla każdego produktu danego producenta.
4. Ostatnia cyfra to cyfra kontrolna. Jest obliczana na podstawie pierwszych 11 cyfr i służy do sprawdzenia, czy kod został odczytany poprawnie.

Kod UPC-E jest skróconą wersją kodu UPC-A, gdzie nadmiar zer został wyeliminowany, dzięki czemu może być stosowany zamiennie w sytuacji gdy na opakowaniu pełny kod UPC-A nie zmieścił by się. W kodzie UPC-E, podobnie jak w kodzie UPC-A, pierwsza cyfra jest oznaczeniem systemu numeracji, ostatnią cyfrą kontrolną. W kodzie tym nie ma pola ochronnego, a pierwsze 3 cyfry (po oznaczeniu systemu numeracyjnego) stanowią kod producenta, kolejne trzy cyfry prezentują kod produktu.

Znaczenie pierwszej cyfry w kodzie UPC (prefiksy)

Jak już wcześniej wyjaśniliśmy, pierwsza cyfra kodu UPC stanowi oznaczenie systemu numeracji i jest nazywana również prefiksem. To liczbowe przedstawienie informuje nas, z jakiego rodzaju produktem mamy do czynienia.

1. Cyfry 0, 1, 6, 7, 8 lub 9 przeznaczone są dla większości produktów
2. Cyfra 2 zarezerwowana została dla produktów o zmiennej masie w obrocie lokalnym. Produkty takie mają przydzielany kod UPC przez sklepy, jeżeli są tam pakowane.
3. Cyfrą 3 oznaczane są leki według numeru National Drug Code – Narodowego Kodeksu Leków
4. Cyfra 4 zarezerwowana jest dla użytku lokalnego, często dla kart lojalnościowych
5. Cyfrą 5 oznaczone są kupony

Obliczanie sumy kontrolnej

Ostatnia cyfra w kodzie UPC to cyfra kontrolna, która służy do sprawdzenia poprawności odczytu kodu kreskowego. Cyfrę kontrolną oblicza się w następujący sposób:

• Cyfry znajdujące się na miejscach nieparzystych (np. 1,3,5) należy dodać, a następnie przemnożyć przez liczbę 3.
• Do wyniku dodać cyfry znajdujące się na miejscach parzystych (np. 2,6,8)
• Po otrzymaniu wyniku należy obliczyć wartość modulo 10
• Następnie odejmujemy otrzymany wynik od 10
• Jeżeli otrzymamy wynik 10, należy ponownie obliczyć wartość modulo 10, aby otrzymać skrócenie wyniku do jednocyfrowej wartości.

Przykład: Mamy kod 03600029145X, gdzie X oznacza cyfrę kontrolną, X zostaje wyliczone w następujący sposób: Suma cyfr znajdujących się w miejscach nieparzystych (0+6+0+2+1+5 = 14) jest mnożona przez 3 (14 × 3 = 42), następnie dodawane są cyfry znajdujące się na miejscach parzystych – (42+3+0+0+9+4 = 58), obliczana jest wartość modulo 10 (58%10 = 8), a następnie wynik odejmowany jest od 10 (10 – 8 = 2). Obliczamy po raz kolejny modulo 10 (2%10 = 2). Suma kontrolna ma wartość 2.

Zastosowanie kodu UPC

Kod UPC (Universal Product Code) jest powszechnie stosowany na całym świecie, zwłaszcza w sektorze handlu detalicznego, do identyfikacji produktów. Oto kilka konkretnych zastosowań:

• Automatyzacja sprzedaży: Kod UPC jest najczęściej skanowany przy kasach, co pozwala na szybkie i dokładne przetwarzanie transakcji sprzedaży. Skanowanie kodu UPC jest znacznie szybsze i dokładniejsze niż ręczne wprowadzanie informacji o produkcie.
• Zarządzanie zapasami: Kody UPC są również używane do śledzenia zapasów. Kiedy produkt jest sprzedawany i jego kod UPC jest skanowany, system zarządzania zapasami może automatycznie odnotować tę sprzedaż i zaktualizować dane o zapasach.
• Analiza sprzedaży: Dzięki kodom UPC, sprzedawcy mogą łatwo analizować dane sprzedażowe, identyfikując na przykład, które produkty sprzedają się najlepiej, w jakim tempie schodzą z półek, czy też, jakie są trendy sezonowe.
• Łączność z innymi systemami: Kody UPC mogą być zintegrowane z innymi systemami informatycznymi, takimi jak systemy planowania zasobów przedsiębiorstwa (ERP), systemy zarządzania relacjami z klientami (CRM) czy systemy zarządzania łańcuchem dostaw (SCM).
• Zastosowania poza handlem detalicznym: Chociaż kody UPC są najczęściej stosowane w handlu detalicznym, mogą być również używane w innych sektorach, takich jak magazyny, produkcja czy logistyka, do identyfikacji różnego rodzaju przedmiotów, komponentów czy surowców.

Podsumowanie

Z powyższego artykułu dowiedzieliśmy się, czym jest kod UPC i jak wygląda jego struktura. Przybliżyliśmy również jego zastosowanie. Dzięki temu widzimy, jak dużą rolę kod ten odegrał w historii kodów kreskowych. Można by powiedzieć, że od niego wszystko się zaczęło. Ciężko sobie wyobrazić, jak wyglądał, by dzisiejszy świat bez oznaczeń służących do identyfikacji towarów, jakimi są kody kreskowe. Na tych małych graficznych symbolach opiera się dzisiaj wiele różnych branż.